معراجی ها

فکرم همه‌جا هست، ولی پیشِ خدا نیست

سجاده زَردوز که محرابِ دعا نیست

گفتند سر سجده کجا رفته حواست؟  

اندیشه سَیّالِ من ـ ای دوست ـ کجا نیست؟!

از شدّتِ اِخلاصِ من عالَم شده حیران  

تعریف نباشد، ابداً قصدِ ریا نیست!

از کمّیتِ کار که هر روز سه وعده  

از کیفیتش نیز همین بس که قضا نیست

یک‌ ذرّه فقط کُندتر از سرعتِ نور است

هر رکعتِ من حائزِ عنوان جهانی‌ست!

این سجده سهو است؟ و یا رکعتِ آخر؟  

چندی‌ست که این حافظه در خدمتِ ما نیست

ای دلبرِ من! تا غمِ وام است و تورُّم    

محراب به یاد خمِ ابروی شما نیست

بی‌دغدغه یک سجده راحت نتوان کرد   

تا فکر من از قسطِ عقب‌مانده جدا نیست

هر سکّه که دادند دوتا سکّه گرفتند   

گفتند که این بهره بانکی‌ست، رِبا نیست!

از بس‌ که پیِ نیم‌ وَجَب نانِ حلالیم   

در سجده ما رونق اگر هست، صفا نیست

بَه بَه، چه نمازی‌ست! همین است که گویند  

راهِ شُعَرا دور زِ راهِ عُرَفا نیست

نماز، کارخانه‌ انسان سازی انّ الانسان خلق هلوعاً،‌اذا مسّه الشّرّ جزوعاً، و اذا مسّه الخیر منوعاً، الاّ المصلّین.
انسان حریص و کم طاقت آفریده شد هنگامی که بدی به او رسد بی‌تابی می‌کند، و هنگامی که خوبی به او برسد مانع دیگران می‌شود، مگر نمازگزاران. « معارج ،19 تا 23»
بعد از ذکر گوشه‌ای از عذابهای قیامت به ذکر او صاف افراد بی‌ایمان و در مقابل آنها مؤمنان راستین می‌پردازد تا معلوم شود چرا گروهی اهل عذابند و گروهی اهل نجات.
نخست می‌فرماید:
انسان حریص و کم طاقت آفریده شده است (انّ الانسان خلق هلوعاً).
هنگامی که بدی به او برسد بسیار جزع و بیتابی می‌کند (اذامسّه الشّرّ جزوعاً).
هنگامی که خوبی به او رسد از دیگران دریغ می‌دارد (و اذامسّه الخیر منوعاً).
جمعی از مفسران و از باب لغت (هلوع) را به معنی حریص و جمعی به معنی کم طاقت تفسیر کرده‌اند بنابر تفسیر اول در اینجا به سه نکته منفی اخلاقی در وجود اینگونه انسانها اشاره شده حرص و جزع و بخل بنابر تفسیر دوم به دو نکته جزع و بخل زیرا آیه دوم و سوم تفسیری است برای معنی (هلوع).
این احتمال نیز وجود دارد که در معنی در این واژه جمع باشد، چرا که این دو وصف لازم و ملزوم یکدیگرند، آدمهای حریص غالباً بخیلند، و در برابر حوادث کم تحمل و عکس آن نیز صادق است.
در این آیه اشاره به سه نکته منفی اخلاقی اشاره شد.[1]

1ـ ان الانسان خلق هلوعا

انسان حریص و کم طاقت آفریده شده است.

کلمه‌ (هلوع) صفتی است که از ماده (هاء‌ ـ لام ـ عین) و مصدر (هلع) بفتح هاء و لام که به معنای شدت حرص است اشتقاق شده است.[2] هلوع کسی است که هنگام برخورد با ناملایمات بسیار جزع می‌‌کند و چون به خیری می‌رسد از انفاق به دیگران خودداری می‌کند.

شکل ظاهری و باطنی انسان

در اینجا سؤال یا سؤالهائی مطرح می‌شود که اگر خداوند انسان را برای سعادت و کمال آفریده چگونه در طبیعت او شر و بدی قرار داده است،‌و انگهی آیا ممکن است خداوند چیزی را با صفتی بیافریند و سپس آفرینش خود را مذمت کند؟ و از همه اینها گذشته قرآن در آیه 4 سوره تین صریحاً می‌گوید: لقد خلقنا الانسان فی احسن تقویم ما انسان را با بهترین صورت و ساختمان آفریدیم، مسلماً منظور این نیست که ظاهر انسان خوب و باطنش زشت و بد است بلکه کل خلقت انسان به صورت احسن تقویم است و همچنین آیات دیگری که مقام والای انسان را می‌ستایند این آیات با آیه مورد بحث چگونه سازگار است.

پاسخ همه این سؤالات با توجه به یک نکته روشن می‌شود و آن این است که خداوند نیروها و غرایز و صفاتی در انسان آفریده است که اینها بالقوه وسیله‌ تکامل و ترقی و سعادت او محسوب می‌شوند، بنابراین صفات و غرایز مزبور ذاتاً بد نیست، بلکه وسیله‌ای است،‌ امّا هنگامی که همین صفات در مسیر انحرافی قرار گیرد و از آن سوء استفاده شود مایه‌ نکبت و بدبختی و شر و فساد خواهد بود.

فی المثل، همین حرص نیرویی است که به انسان اجازه نمی‌دهد به زودی از تلاش و کوشش باز ایستد. و با رسیدن به نعمتی سیر شود این یک عطش سوزان است که بر وجود انسان مسلّط است. اگر حرص در علم در مسیر تحصیل علم و دانش به کار افتد و انسان حریص در علم و یا به تعبیر دیگر تشنه و عاشق بی‌قرار علم باشد مسلماً مایه‌ کمال او است، اما اگر آن در مسیر مادیات به کار افتد مایه شر و بدبختی و بخل می‌گردد.

به تعبیر دیگر این صفت شاخه‌ای از حبّ ذات است و می‌دانیم حبّ ذات چیزی است که انسان را به سوی کمال می‌فرستد اما اگر در مسیر انحرافی واقع شود به سوی انحصار طلبی و بخل و حسد و مانند آن پیش می‌رود.[3]

حرص در اصل یک مایه فطری و یک سرمایه الهی در وجود تمام انسانها است. اگر وجود انسان خالی از حرص بود، بدون تردید دنبال هیچ برنامه‌ای نمی‌رفت و برای جلب هیچ خیری و دفع هیچ شری قدم برنمی‌داشت.

منابع:

[1] . تفسیر نمونه 25، 27.
[2] . المیزان، ج 20، ص 135.
[3] . نمونه، ج 25 ـ ص 29.

آثار نماز شب در دنیا

نماز شبکه یکی از عبادات خالص اولیای خدا و از برنامه های سازنده اسلامی به شمار می رود انسان را به وادی معنویات نزدیکتر می کند. نماز شب درس خودسازی و خلوت کردن با خالق خود را که از نیازهای طبیعی انسان است به انسان می آموزد ،نماز شب تاثیر بسزایی در سه عالم دارد هم در دنیا و هم در برزخ و هم در قیامت.

تاثیر نماز شب در دنیا، ابعاد گسترده ای دارد هم تاثیر در زندگی شخصی و اجتماعی و سیاسی، و هم تاثیر در باطن و ظاهر انسان دارد.نماز شب رفع مشکلات و گرفتاری و رفع بیماری های روحی و جسمی را نیز در برمی گیرد.

در اینجا چند نمونه از احادیثی که از معصومین علیهم السلام در مورد آثار نماز شب رسیده است را بیان می کنیم:

1- بازداشتن از گناه

یکی از آثار نماز شب بازداشتن انسان از گناه است.بهترین وسیله ای که مانع گناه انسان می شود و قرآن کریم و روایات ائمه معصومین علیهم السلام آن را امضا کرده است نماز است.

رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: « فإنّ صلاة الیل مِنهاةٌ عنِ الاثم؛ نماز شب انسان را از گناه باز می دارد.»

بعضی ها به نماز یومیه اکتفا می کنند و می گویند همین نماز ما را بیمه می کند لازم نیبست کمه نماز شب بخوانیم و یا اهمیت نمی دهند. می بینیم که اولیای خدا که پاک هستند و گرفتار گناه نشدند به وسیله همین نماز یومیه و نماز شب است. هر کدام از این ها خواص خود را دارد. بزرگان و مردان شب، انتظار شب را می کشند. اگر گناه و خطایی در طول روز انجام دهند نماز شب آن را پاک می کند. مکمل نماز یویمیه ، نماز شب است.

امام باقر علیه السلام فرمودند: «إنما جُعِلَت النّافلةُ لِیُتَمِّ بها ما أفسَدَهُ من الفریضة؛ همانان (نماز) نافله را به خاطر این جهت قرار دادند که جبران فساد نمازهای واجب را کند.» (1)

2- ریزش گناهان

یکی دیگر از آثار نماز شب ریزش گناهان است.نماز حسنه ای است که در دل های مومنین وارد شده و آثار معصیت و تیرگی هایی که دلهایشان از ناحیه سیئات کسب کرده از بین می برد.

در قرآن کریم آمده است: «و اقم الصلوة طرفی النهار و زلفا من الیل ان الحسنات یذهبن السیئات ذلک ذکری للذکرین؛ نماز بگزار در آغاز و انجام روز و ساعاتی از شب، زیرا نیکی ها بدیها را از میان می برند این تذکری است برای انها که اهل تذکرند.» (2)

این نشان دهنده اهمیت و تاثیر و قدرت نماز است و این یک فضل و لطف الهی است در حق بندگان. خداوند دوست ندارد بندگانش آلوده به گناه شوند و اگر هم گناه کردند برای محو آن گناه به ما دستور داده نماز بخوانید . این به این معنا نیست که ما گناه کنیم بعد نماز بخوانیم تا آن گناه از بین برود بلکه این یک فرصت و امتیاز و فضلی است برای بندگان که اگر سهوا گناه نمودند و اصرار بر گناه نداشتند از آن استفاده نمایند.

امام صادق علیه السلام می فرماید: « صلاة المومن بالیل تذهب بما عمل من ذنب بالنهار؛ نماز شب گناهانی را که مومن در روز مرتکب شده است را از بین می برد.»(3)

3- رفع مشکلات و گرفتاریها

یکی دیگر از آثار نماز شب رفع مشکلات و گرفتاریها است،در حدیثی از رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم آمده است: «ای مردم هیچ کس از شما نیست مگر اینکه مشکلات و گرفتاریها همچون کمربندی او را محاصره کرده است. پس زمانی که دو سوم شب گذشت و یک سوم آن باقی ماند ملکی بر او وارد می شود و به او می گوید: ذکر خدا بگو که صبح نزدیک است. پس چنانچه او حرکت کرد و ذکر خدا را گفت یک گره از گرفتاریهایش گشوده می شود و اگر او بلند شد و وضو گرفت و داخل نماز شد همه گرفتاریها از او گشوده می شود پس صبح می کند در حالی که همچون مردمک چشم (روشن و پاکیزه) گردیده است.»(4)

4- کسب نور دائم از بیداری شب

حضرت عیسی می فرماید: « طوبی للذین یتهجدون من الیل . اولئک الذین یرثون النور الدائم من اجل انهم قاموا فی ظلمه الیل؛ خوشا به حال کسانی که شب را بیدار می مانند . اینانند که نور دائم را از آن رو که در تاریکی شب به پا خاسته اند به ارث می برند.»(5)

5- نورانیت و زیبایی صورت

رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم می فرماید: « من کثرت صلاته بالیل حسن وجهه بالنهار؛ هر که بیشتر نماز شب بخواند هنگام روز زیبا و نورانی است.»(6)

6- به اجابت رسیدن دعا

از دیگر آثار نماز شب استجابت دعا است،امام صادق علیه السلام می فرماید: « کسی که در قنوت نمازوتر, چهل مومن و سپس برای خود دعا کند خداوند دعاهای وی را مستجاب می گرداند.»(7)

7- گشایش درهای آسمان

از دیگر آثار نماز شب گشایش درهای آسمان است.حضرت هادی علیه السلام می فرمود: «گاه هست که بنده برای نماز شب برخیزد و خواب بر وی غلبه کند چندان که او را به راست و چپ کشاند و گاهی چانه اش به سینه اش رسد، حق تعالی امر فرماید که درهای آسمان را بگشایند و فرشتگان را ندا دهند که نظر کنید که این بنده من در راه نزدیکی به من چه سختی ها می کشد در چیزی که بر وی واجب نساخته ام به امید سه چیز: یا گناهش را بیامرزم یا توبه روزیش گردانم و یا رزق و روزی او را زیاد کنم. ای فرشتگان شما را گواه می گیرم که من همه را بدو عطا کردم» (8)

8- درمان بیماریها

رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم می فرماید: «بر شما باد به اقامه نماز شب، زیرا نماز شب سنتی است از پیامبرتان رسول خدا . نماز شب عادت و رسم صالحان و پاکان است که قبل از شما بودند و نماز شب موجب دفع بلا و بیماریها و دردها از بدن می شود.»(9)

9- زیاد شدن روزی

امام صادق علیه السلام فرمودند: «نماز شب روزی را جلب می کند.» (10)

10- خوشبویی بدن

امام صادق علیه السلام می فرماید: «صلوه الیل تطیب الریح؛ نماز شب انسان را خوشبو می کند»(11)

کیفیت نماز شب

نماز شب مجموعاً یازده رکعت است:

1. هشت رکعت آن، که دو رکعت، دو رکعت، مانند نماز صبح خوانده می شود یعنی چهار دو رکعتی به نیت نماز شب می باشد.

2. دو رکعت نماز شفع: بهتر است در رکعت اول آن بعد از حمد، سوره «ناس» و در رکعت دوم بعد از حمد، سوره «فلق» خوانده شود.

3. یک رکعت نماز وتر: بعد از حمد سه بار سوره «توحید» و یک بار سوره «فلق» و یک بار سوره «ناس» بخوانیم و می‌توان یک سوره تنها خواند، سپس دستها را برای قنوت به سوی آسمان بالا می بریم و حاجات خود را از خدا می خواهیم.

-و برای چهل مؤمن دعا می کنیم(چهل بار بگویید ( اَللّهُمَّ اِغْفِر لِلْمومِنینَ وَ اَلْمومِناتْ وَ اَلْمُسلِمینَ وَ اَلْمُسلِماتْ )

-و طلب مغفرت می کنیم و هفتاد مرتبه می گوییم: «استغفرالله ربّی و اتوبُ الیه».

از پروردگار خود طلب آمزرش و مغفرت می کنیم و به سوی او بازگشت می نمایم.

-آن گاه 7 بار می گوییم «هذا مقامُ العائذٍٍِ بکَ منَ النّارِ»؛ (این است مقام کسی که از آتش قیامت به تو پناه می برد)

-و بعد از آن 300 مرتبه می گوییم: «العفو» و سپس می گوییم: «ربّ اغفرلی و ارحمنی وتُب عَلیَّ انّکَ انتَ التّوابُ الغفُورُ الرّحیم».[4]و سپس رکوع + سجده + تشهد + سلام .در پایان نماز شب تسبیحات فاطمة زهرا (س) را میگوئیم.

-------------------------

1- فضایل و آثار نماز شب، ص56 به نقل از وسائل الشیعه ج 3 ص20

2- هود، آیه 113

3- همان به نقل از ثواب الاعمال، ص100

4- بحارالانوار، ج82، ص223

5- فضایل و آثار نماز شب، ص60 به نقل از میزان الحکمه ج 10 ص 234

6- همان به نقل از نهج الفصاحه ص 580

7- وسائل الشیعه، ج4، باب 45

8- ثواب الاعمال، ص131

9- همان

10- میزان الحکمه, ح10763

11- ثواب الاعمال ص132

1-امام صادق (علیه السلام) می فرمود: رسول خدا (صلی ا...) دو برابر نمازهای واجب شبانه روز نماز مستحبی می خواند. و دو برابر روزه واجب روزه می گرفت.

2-امام صادق (علیه السلام) در بیان چگونگی نماز رسول خدا (صلی ا...) می فرمود: شبها به هنگام خواب ظرف آبی را که روی آن را پوشانده بودند بالای سر آن حضرت و مسواک او را زیر بسترش می نهادند و آن حضرت می خوابید آن قدر که خدا بخواهد. چون از خواب بیدار می شد می نشست و دیده به آسمان می گرداند و آیات آخر سوره آل عمران ((ان فی خلق السموات)) را تلاوت می نمود. سپس مسواک می کرد و وضو می گرفت و به محل نماز می رفت و چهار رکعت از نماز شب را می خواند، و رکوع هر رکعتش به قدر حمد و سوره ای بود که می خواند، و سجودش به قدر رکوعش طول می کشید به حدی که می گفتند: کی سر از رکوع بر می دارد و به سجده می رود؟! آنگاه به بستر خود باز می گشت و دوباره می خوابید آن قدر که خدا بخواهد، سپس بیدار می شد و می نشست و دیده به آسمان می گرداند و آیات آخر سوره آل عمران را تلاوت می نمود. آنگاه مسواک می کرد و وضو می گرفت و به محل نماز می رفت و به خواندن چهار رکعت دیگر از نماز شب می پرداخت به همان نحو که قبلا خوانده بود. باز به بستر می رفت و مقداری که خدا بخواهد می خوابید سپس بیدار می شد و دیده به آسمان می گرداند و همان آیات را تلاوت می نمود و باز مسواک کرده، وضو می گرفت و دو رکعت شفع و یک رکعت وتر را می خواند و بعد از آن دو رکعت نافله صبح را می گزارد و برای نماز صبح به مسجد می رفت.

حسین استاد ولی -ترجمه سنن النبی ص 123

چرا باید نماز را به زبان عربی بخوانیم؟

1-خداوند مشیتش چنان اقتضا کرده که در دوره ای از گردش روزگار وقتی که همه فرزندان آدم از اختلاف کلمه و عقیده و از ستیزه جویی و خود خواهی و مال پرستی و شهوت رانی و حق کشی و جنگها و خونریزی و نفاق و طمع و کینه توزی به جایی نرسند و خسته و وامانده و سرخورده و در جستجویی پیوستگی شوند? آنگاه خدای رحیم به دست امام مهدی (عجل ا...) آخرین ذخیره هدایت و پیشوای پرقدرت و دانش  و چنان مصلحی که دیگر مجالی به منافق و دورو و دین سازان بی عقل نخواهد داد همگی افراد بشر را از سفید و سیاه و زرد و سرخ در سرتا سر جهان زیر یک پرچم وحدت لا اله الا الله و محد رسول الله و علیاً ولی الله به تعلق خاطر گرد هم آورد.

آن وقت استکه همه اولاد آدم با دست دوستی صلح و صفا و اتحاد به هم می پیوندند و همه مردم در عین اینکه هر قوم و هر ملت و هر کشور با زبان و لهجه محلی خود هم صحبت می کنند ولی یگانه زبان رسمی همگانی آن دولت اَبد مدت روحانی آن روز که مفهوم و رواج همگی نوع بشر خواهد شد همان زبان قرآن و عربی فصیح خواهد بود.

2-همین امروز هم وحدت و رواج زبان عربی در میان همه مسلمین بیش از یکصد کشور جهان روشن و آشکار است.

3-همین امروزه می دانیم بسیاری از کشورهای مختلف زبان در اتحادیه جامع ملل در گرد هم جمع می شوند ولی چون زبان رسمی سازمان ملل فقط زبان انگلیسی اسم به این معنی که نماینده هر کشوری اگر بخواهد در آن جامعه حضور یابد و به نفع خواسه های کشور خود اظهار و اقدامی کند ناگریز و ناچارند با زبان انگلیسی صحبت کنندو بفهمند و بنویسندو نماینده هر کشوری اگر زبان انگلیسی را نداند حضورش بلا اثر است.

حال آیا شما تصدیق نمی کنید وقتی همه مردم جهان هم که یکدل و یک دولت و آیین باشند باید یک زبان رسمی بی نقص و کامل که از هیچ زبان دیگر عاریه یا غصب نکرده باشد قبول کنند؟ تا همه از مقررات و اخبار آن روز جهان آگاه باشند.

4-فرضاً بقول شما اگر هر قوم و ملتی بخواهد نماز را به زبان مادری خودش بخواند مسلّماً معنای قرائت و ذکر نماز عوض می شود زیرا هیچ ترجمه و مترجمی نمی تواند لطف و بلاغت زبانی که ترجمه میشود را رعایت کند .

مهدی ملتجی- رمز نماز- ص 47

نماز بزرگ ترین و موثرترین و بهترین دارو برای امراض روحی انسانهاست. همانگونه که در روایات آمده نماز هم چون چشمه ای است که انسان در هر شبانه روز پنج بار روح خود را در آن شستشو می دهد و آلودگی های قلب و روح را می زداید. نماز موجب تعالی روح انسان است و او را از پستی به اوج حرکت می دهد. نماز خاصیت آرام بخشی دارد و انسانی که نگران و مضطرب است می تواند با خواندن دو رکعت نماز و در اثر ارتباط با خدا به آرامش برسد.

 برای نماز در آیات و روایات ده ها خاصیت و اثر ذکر شده است که متاسفانه نماز های بی روح امثال بنده تهی از آن آثار و خواص است. بسیاری از ما از نماز فقط خم و راست شدنی را می دانیم و از ابتدای کودکی فقط همین را دیده و یاد گرفته ایم که نماز همین است که خم و راست شویم. از این رو مانند آداب اجتماعی دیگر نماز هم برای اکثر ما به صور یک سنت اجتماعی در آمده و از حقیقت و روح متعالی آن غافلیم و به اهمیت فوق العاده آن توجهی نداریم. از این رو خوب استکه انسان بنشیند و لحظه ای کلاه خود را قاضی کند و از خود سوال کند این مطالبی که در مورد نماز در آیات و روایات آمده است درست است یا خیر؟ اگر راست است پس چرا ما اینقدر نماز را سبک می شماریم؟! و اگر راست نیست پس چرا این همه تاکید و سفارش چه توجیه و پاسخی داریم؟

حضرت امیر المومنین در آخرین لحظات عمر شریفش با تاکید هر چه تمام تر نسبت به نماز سفارش می کند .

آیت الله مصباح یزدی-پیام مولا در بستر شهادت-ص 199

نمایندگان بنی سقیف به منظور قبول اسلام به خدمت رسول خدا آمدند گفتند: ما اسلام را می پذیریم به شرط اینکه تکلیف نماز را از ما ساقط کنی .

رسول خدا فرمود: فَاَمَّآ الصَّلاه فَاِنَّه لا خَیرَ فی دینٍ لا صَلاهَ فیه یعنی ما مسلمان شدنی که همرام با انجام فریضه نماز نباشد هیچ ارزشی ندارد و نمی تواند ادعای مسلمانی کند.

اکنون باید دانست که همه ادیان آسمانی و الهی هر کدام انجام فریضه نماز که فرمان و رکن اساسی دین و بروز بندگی و اطاعت خداست به پیروان خود واجب و تاکید کرده اند و تنها دین اسلام نیست که همه مردم خصوصاً مسلمین را موظف به انجام فریضه نماز که بزرگ شرط بندگی خدا و رکن مهم اسلام است نموده.

در مقررات اسلام که اکمل ادیان آسمانی و مطابق فطرت ذاتی هر انسانی در هر زمان و مکان است انواع عبادات: فکری، بدنی ، مالی به پیروان خود واجب کرده ولی غیر از فریضه نماز از هر یک از عبادتهایی که مقرر شده مشروط به شرایط زمانی و مکانی و مالی است که ممکن است مسلمانی تا آخر عمرش مشمول انجام آن واجب نشود مثل خمس، حج یا ...

ملتجی مهدی،رمز نماز، ص 22

در خصوص سبک نشمردن نماز پیشنهادهائی ارائه شده است که از جمله آنهاموارد ذیل می باشد:

1- تبیین حق نماز: بر اساس این واقعیت که عدم آگاهی به نماز غالبا باعث سبک شمردن این فریضه الهی می شود ، نتیجه می گیریم که ضرورت تبیین حق نماز بیش از پیش، احساس میشود در منظر امام سجاد (علیه السلام ) حق نماز این چنین بیان شده است: و اما درباره حق نماز باید بدانی که این عمل به منزله آماده شدن برای دیدار و سخن گفتن برای خدای خالق است . و تو در آن حال در برابر خدا ایستاده ای، اگر توجه به این مطلب داشته باشی رعایت کمال ادب خواهی کرد و قلب خود را با بیم و امید و اظهار محبت در برابر کمال مطلق، متوجه خواهی کرد، با آرامش و مراقبت و توجه کامل با او به راز و نیاز و گفتگو می پردازی و به وسیله نماز و درخواست عفو و آمرزش و اصلاح خویش، از غبار غفلت و تقصیر و گناهانی که ممکن است تو را به هلاکت و بد بختی بکشاند پاکیزه میشوی و برای حسن انجام تکالیف جز خدا پناهگاهی نیست. در روزهای بعد موارد و راهکارهای دیگری از همین وبلاگ ارائه می گردد.

منبع: حضرت امام سجاد (علیه السلام) رساله حقوق- ترجمه علی گلزاده غفوری - ص 66